در مطلب قبل با انواع آتش‌سوزی و آسیبهای هر کدام آشنا شدید. در این مطلب قرار است در مورد علل آتش‌سوزی در جنگلهای هیرکانی و آسیبهایی که ایجاد می‌کند صحبت کنیم. بد نیست بدانید گونه‌ای از آتش‌سوزی جنگل به صورت خود به خودی است. یعنی جنگل تصمیم می‌گیرد بنا به دلایلی که صلاح می‌داند،  آتش‌سوزی را شروع کند. این نوع  آتش‌سوزی مزایایی نیز دارد که در ادامه به آن اشاره می‌کنیم.

حریقهای عمدی، معمولترین دلیل آتش‌سوزی در جنگلهای هیرکانی

آتش‌سوزی در جنگلهای هیرکانی به دلایل مختلف ایجاد می‌شود. حریق‌های عمدی یکی از اصلی‌ترین دلایل آتش‌سوزی جنگهای شمال است. حریق عمدی می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود.

دلایل حریق عمدی:

1– کوچک بودن سطح زیر کشت کشاورزان:

سطح زمین کشاورزی افراد کوچک است. به همین دلیل با آتش‌افروزی و از بین بردن بافت جنگل و تبدیل آن به مرتع، زمین کشاورزی خود را گسترش می‌دهند.

2– دعواها و خصومتهای شخصی:

گاهی مسائل شخصی و قومی هم در این موضوع بی‌تأثیر نیست. افراد به دلیل دعواهای قومی قبیله‌ای جنگل و مراتع را آتش می‌زنند. البته این موضوع بیشتر در مناطق زاگرسی است و کمتر در جنگلهای هیرکانی وجود دارد.

3– تهیه زغال:

تهیه زغال دیگر دلیلی است که جان درختان را می‌گیرد. افراد، درختان زنده می‌سوزانند و از تنه آن زغال تهیه می‌کنند.

4– خطرات عامل انسانی:

عوامل انسانی که آگاهانه یا ناآگاهانه می‌توانند منجر به حریق شوند. چوپان‌هایی که آتش را خاموش می‌کنند ولی خاکستر آن را باقی می‌گذارند و امکان اشتعال مجدد وجود دارد. ضرب‌المثلی هم در این زمینه داریم: «آتش زیر خاکستر»! شکارچی‌ها با آتش زدن باقیمانده کاه و کلش در مزارعی که نزدیک به نقاط جنگلی هستند می‌توانند موجبات حریق را فراهم کنند. تنها با پریدن یک جرقه از آتش!

5– ته سیگار، کوچک اما موثر:

یکی از مهمترین عواملی که اخیرا مطرح می‌شود ته سیگار است. ته سیگار می‌تواند به عنوان منبعی برای ایجاد آتش عمل کند و در فصولی که علفها خشک هستند، باعث آتش‌سوزی و تسری آتش از کنار جاده‌ها به داخل جنگل شود.

6- رعد و برق و حوادث طبیعی:

موارد دیگری به صورت طبیعی می‌توانند علت آتش‌سوزی باشد که از بین آنها می‌توان به رعدوبرق‌های بزرگ، تخمیر و فعل و انفعالات شیمیایی به خصوص در فضایی که حجم خاک‌برگ زیاد است و در موارد نادر فوران کوه آتشفشان اشاره کرد.

7- پسماند:

شاید مورد دیگری که بتوان موثر دانست اشاره به جا ماندن پسماند در طبیعت است. شاید باورتان نشود ولی یک بطری پلاستیکی مخصوصاً زمانی که حاوی آب باشد می‌تواند مانند یک عدسی عمل کند و همانطور که ذره‌بین روی کاغذ، سوختگی ایجاد می‌کرد، برگهای خشک را بسوزاند و حریق آغاز شود.

خسارتهای انواع آتش سوزی

در آتش‌سوزی‌های زمینی و سطحی درختهایی غیر از راش که ضخامت پوستشان زیاد است، خسارت ناچیزی می‌بینند. در  آتش‌سوزی تنه و یا تاجی، درختهایی مانند بلوط که پوست ضخیمی دارند، خشک می‌شوند و ممکن است درخت از بین برود. مهم‌ترین چیزی که در دنیا هم در مورد آتش‌سوزی جنگل مطرح است، شناخت عوامل و انگیزه‌های جمعی است که منجر به  آتش‌سوزی شده است. در این صورت مبارزه و مقابله با  آتش‌سوزی راحت‌تر است. مهمترین مسئله برای اطفای حریق دانستن شیوه و دلیل پیدایش آتش‌سوزی جنگل است.

عکاس: افشین میرزایی

ایجاد خاکستر روی موادغذایی:

از جمله خسارتهای بعد از آتش‌سوزی در جنگل‌ها می‌توان به خاکستر تولیدشده اشاره کرد. این خاکستر مواد غذایی در دسترس موجودات جنگل را نابود می‌کند. همچنین باعث از بین رفتن یا هرز رفتن آب می‌شود و می‌تواند شرایط را برای بروز سیل‌های ناگهانی بیشتر کند.

تخریب منظره زیبای جنگل:

خسارت‌های دیگری که می‌توان از آن نام برد، چیزی است که به طور مستقیم به چشم می‌آید. بله! منظره زیبای جنگل. جنگلها پس از آتش‌سوزی علاوه بر زیبایی ظاهری، خاک را هم از دست می‌دهند. بله خاک! نفوذ پذیری خاک به دلیل از بین بردن جانداران و مواد غذایی کم می‌شود. مواد آلی خاک به شدت کاهش میابد و در نتیجه میزان نیتروژن و فسفر خاک و این چرخه را دچار اختلال می‌کند. به نوعی چرخه آب هم مختل می‌شود. جنگل وابسته به اکوسیستمی است که در آن وجود دارد. آتش‌سوزی علاوه بر از بین بردن نهالهای جوان و خاک، محیط زیست جاندارانی که ساکن آن هستند نیز از بین می‌رود. در این وضعیت، تنوع زیستی به شدت کاهش میابد و بر سلامت و اقتصاد منطقه نیز تاثیرگذار است.

آلودگی هوا و ایجاد غبار:

همه اینها یک طرف و آلودگی هوای ایجاد شده و گرد و غبار نیز طرف دیگر ماجرا است. غبار، پس از  آتش‌سوزی هم در منطقه پایدار باقی می‌ماند و بازسازی اینهمه تخریب، بسیار طولانی است. علاوه بر این، گرد و غبار ایجاد شده می‌تواند منجر به سوراخ شدن لایه اوزون شود. حتی می‌تواند نابود شدن دائمی برخی گونه های محلی منطقه را در پی داشته باشد. اگر  آتش‌سوزی در جنگل اتفاق بیفتد، هزینه‌های گزافی نیز برای برگرداندن پوشش طبیعی لازم است.

 آتش‌سوزی جنگل همیشه هم بد نیست!

از مضرات و دردسرهای  آتش‌سوزی جنگل صحبت کردیم. ضرب المثلی معروف می‌گوید: عدو شود سبب خیر! گاهی  آتش‌سوزی وقتی به صورت کنترل شده اتفاق بیفتد، مزایایی هم دارد. شاید باورتان نشود ولی واقعیت دارد!

• آتش‌سوزی می‌تواند به زادآوری، سرعت رشد و ازدیاد میزان بذرها کمک کند.
• معمولاً نابودی علفهای هرز وگونه‌های نامرغوب را به دنبال دارد.
• اصلاح خواص فیزیکی و در واقع خواب را به دنبال دارد و منجر به بهبود کمی و کیفی گیاه‌هایی می‌شود که در منطقه وجود دارند. گیاهان مقاوم‌تر رشد می‌کنند، بیماری‌ها و آفات کاهش میابد.

بله همان طور که حیوانات با خورده شدن یاد می‌گیرند، چطور قویتر باشند و از خودشان محافظت کنند، مادر طبیعت هم به نوعی با آتش‌سوزی به همه ساکنین جنگل یاد می‌دهد، چطور خودشان را مقاوم کنند. به نوعی برای حفظ بقای خودشان یاد بگیرند و تلاش کنند. ولی حواسمان باشد، این برای زمانی است که جنگل خودش تصمیم به اشتعال بگیرد.

مهمترین موضوع در احیای جنگل برای ما این است که جنگل بتواند زادآوری خودش را حفظ کند. وقتی در مورد کاشت نهال در جنگل صحبت می‌شود بعضی افراد فکر می‌کنند که با قاچاق چوب و آتش‌سوزی در جنگل به راحتی همه چیز از بین می‌رود ولی همه تلاشمان را می‌کنیم تا به احیا و زادآوری جنگل کمک کنیم. قرار است با کمک شما به جنگل کمک کنیم تا هر چه زودتر روی پای خودش بایستد و بتواند منابع خودش را حفظ کند.