جنگلهای هیرکانی در لیشَک سیاهکل نفس می‌کشند
لیشک سیاهکل کجاست؟ ما دقیقا چه کار می‌کنیم و منافع چیست. در قسمت قبلی از نحوه شکل‌گیری «بانی‌جنگل» گفتیم و اینکه چرا مشارکت در آن مهم است.
همانطور که اشاره شد در این قسمت منطقه لیشک را معرفی می‌کنیم که محل کاشت نهال‌های شما است. علاوه بر آن، اهداف «بانی‌جنگل» را برایتان روشن می‌کنیم و در مورد محل زندگی حیوانات جنگل یعنی همان درختان و منطقه کاشت آنها صحبت می‌کنیم.
لیشَک کجاست؟
لیشک از توابع بخش مرکزی شهرستان سیاهکل و در دهستان «خرارود» قرار دارد. از 50 سال پیش درختان جنگل این ناحیه بر اساس طرح‌های جنگلداری همان زمان مورد بهره‌برداری قرار گرفتند.
لیشک زیر مجموعه بخش جنگلداری شفارود بوده و اواخر دهه 40 و اوایل دهه 50 شمسی برداشت‌هایی به صورت قطع یکسره انجام شده است. البته بخشی از این برداشت‌ها مربوط به جنگل‌زدایی دهه‌های بعد است که برای مصرف کارخانه‌های شفارود و چوکا مورد استفاده قرار گرفته است. به غیر از این اطلاعات اندک، از منطقه لیشک اطلاعات دیگری در دست نیست!
جنگل‌نشینان لیشَک
با توجه به گفته‌های مردم محلی این منطقه از مناطقی بوده که طرح ساماندهی دام و جنگل‌نشین در آن اجرا شده است. این طرح در تمامی جنگلهای شمال اجرا شده و تبعات گسترده ای در پی داشته است.
منابع طبیعی معتقد بود، جنگل‌نشینان به واسطه رفت و آمد و چرای دام به صورت ناخواسته و بدون اینکه متوجه باشند نهال‌های کوچک را لگدمال می‌کنند. همچنین کتزنی (کندن پوست درختان) یا کندن سرشاخه‌های درختان برای تالیف دام نیز باعث تنک شدن جنگل شده است.
به همین دلیل روستانشینان را از جنگل خارج و به روستای لیشک و حاشیه سیاهکل منتقل کردند. غافل از اینکه این افراد مهارت زندگی یکجانشینی و شهری ندارند. با این جابجایی صنعت و شغل آنها تبدیل به دامداری و کشاورزی شد. یکجانشینی هزینه‌های زندگی شهری را نیز به آنها تحمیل کرد و علاوه بر این بخشی از مردم به واسطه تغییر و تحولات دچار افسردگیهای عمیق شدند.
لیشَک؛ بخشی از جنگلهای کهن هیرکانی
این منطقه از جهات بسیاری مهم است. در نزدیکی خود دارای توده انبوه جنگلی است و علاوه بر راه‌های دسترسی فراوان، در میانه کریدور گردشگری سیاهکل به رودبار قرار دارد. منطقه سیاهکل با درختانی کهن از قدیمی‌ترین بخشهای جنگلهای هیرکانی است.
جالب است بدانید در جنگلهای هیرکانی 150 گونه اِندمیک (Endemic)، یعنی گونه‌های انحصاری وجود دارد. گونه‌هایی مانند شمشاد و انجیلی، 60 گونه پستاندار، 340 گونه پرنده، 67 گونه ماهی، 29 گونه خزنده و 9 گونه دو زیست انحصاری در این منطقه وجود دارد.
از گونه های زیبای منطقه می توان به تشی (از گونه هایی که زیاد دیده می شود)، مرال، شوکا، خرس قهوه‌ای، پلنگ، گرگ، گربه جنگلی، گراز، انواع سمور، رودک اشاره کرد. جالب است بدانید، بعد از سال ها اولین عکس مرال توسط آقای عباس علیزاده در منطقه شکار ممنوع سیاهکل از یک مادر و فرزند گرفته شد.
مراحل پروژه «بانی‌جنگل»
پروژه «بانی‌جنگل» در اولین مرحله بر جنگلهای هیرکانی متمرکز است. هدف اصلی ما در این مرحله بازسازی و احیای بخشی از جنگلهای هیرکانی در محدوده جغرافیایی استان گیلان است که با چشم انداز “احیا و پایداری بخشی از جنگل هیرکانی، حرکت به سمت ایجاد الگوی محلی در مدیریت پایدار جنگل” انجام می شود.
«بانی جنگل» قصد واکاری گونه‌های بومی جنگلی را دارد که از یک سو فرصتی برای شرکتها و افراد حقیقی برای پرداختن به مسئولیت اجتماعی ایجاد می‌کند و از سوی دیگر باعث افزایش آگاهی عمومی مردم در مورد جنگلها، مدیریت مردمی، مشارکت در مدیریت و واکاری منطقه جنگلی و در نهایت میراث‌گذاری برای آینده می‌شود.
در پروژه ملی «بانی‌جنگل» قرار است ضمن احیا و بازسازی 5 ناحیه رویشی، تجربه ملی مدیریت پایدار جنگل در قالب طرح ملی نهال‌کاری اجرا شود. این کار با مشارکت مردم محلی و در قالب مسئولیت اجتماعی شرکتها انجام می‌شود.
در فاز اول پروژه «بانی‌جنگل» 75 هزار نهال می‌کاریم و قرار است این تعداد را در کل 5 ناحیه رویشی سراسر کشور به 300 هزار نهال برسانیم.
بانی جنگل / عکس هوایی از لیشک سیاهکل 2016
اهداف کلی پروژه «بانی‌جنگل»
«بانی‌جنگل» یک پروژه بزرگ مقیاس احیای جنگل است. علاوه بر این، نتایج حاصل از اجرای این پروژه باعث بهبود شاخص جهانی وضعیت عملکرد محیط‌زیستی (EPI) کشورمان می‌شود. پروژه ما دارای دو هدف عمده است:
1. جنگل دست‌کاشتی از بلوط و ممرز که به عنوان زیستگاهی جنگلی به جهان معرفی می‌شود. این موضوع به تنهایی از دو جهت حائز اهمیت است:
نخست، اگر این پروژه با موفقیت اجرایی شود، تنها نمونه اجرا شده در سراسر جهان خواهد بود. در حال حاضر اروپا بوته‌های اندکی از بلوط دارد و برای زادآوری باید از بلوط ایران استفاده کند.
دوم، گونه بلوط «بلند مازو» که از گونه‌های انحصاری جنگلهای هیرکانی در کشور ما است، از خالص‌ترین تولیدکننده‌های اکسیژن در کره‌زمین است و می‌تواند کارکردها و ارزشهای ویژه‌ای داشته باشد.
2. از مهمترین اهداف پروژه ایجاد یک نهالستان راش است که برای اولین بار در منطقه هیرکانی و در جهان ایجاد می‌شود. راشها به تنهایی نمی توانند رشد کنند. بذر راش در سطح صاف مثل گلخانه یا مزرعه امکان کاشت ندارد. حتما باید در کنار بذرهای دیگر کاشته شود تا رشد کند.
ابتدا به ترتیب بذر توسکا و ممرز کاشته می‌شود و بستر مناسب کاشت بذر راش را به وجود می‌آورد. البته در زمانی به دلایل اکوسیستمی انجام این مهم در این منطقه امکان‌پذیر نیست.
به همین دلیل به دنبال اجرای آن در منطقه دیگری هستیم.
پروژه «بانی‌جنگل» در فاز نخست به دو بخش 5 ساله تقسیم می‌شود. 5 سال ابتدایی برای تبدیل شدن یک نهال از مرحله کاشت به درختی جوان لازم است. سپس درخت جوان شروع به زادآوری کرده و قلمروی خود را مشخص می‌کنند. 5 سال بعدی برای رشد اکوسیستم جنگل و بازگشت حیوانات و… خواهد بود.
در سال اول و دوم بخش زیادی از کارهای اجرایی شامل حصارکشی، چاله‌کنی، کاشت نهال و … با مشارکت مردم محلی انجام می شود. در سال سوم به دنبال ایجاد تیم‌های حرفه ای هستیم و در سال چهارم و پنجم به تدریج مقدمات خروج و جایگزینی را فراهم می‌کنیم.
منافع عمومی پروژه «بانی‌جنگل»
این پروژه دارای منافع عمومی نیز هست:
– تغییر الگوهای توسعه محلی در روستای لیشک و فشتال در پروسه 5 ساله
– شکل‌گیری گروه محلی جنگلبانان کوچک حفاظت و بهره‌برداری خردمندانه خلاقانه
– ایجاد الگوی مدیریت پایدار مشارکتی جنگل
– جلب مشارکت زنان روستا در مدیریت پایدار
– ظرفیت‌سازی برای مشارکت ایرانیان در بازسازی سرزمین
– تغییر در جایگاه ایران در مدیریت پایدار جنگلها
– بازآفرینی بخشی از اکوسیستم جنگی هیرکانی
علاوه بر این فعالیتهای زیر نیز توسط ما انجام می‌شود:
-گفتگو و جلب مشارکت مردم منطقه برای اینکه بعدها مدیریت منطقه را به آنها واگذار کنیم.
-کاشت نهال
– آموزش در روستاهای اطراف، دانش آموزان و خانواده‌ها
– نگهداری از نهالها و منطقه جنگلی
– مهیاکردن جنگل برای بازگشت سایر گونه‌ها و حیات وحش
«بانی‌جنگل» خروجی‌هایی نیز دارد. ما نهال می‌کاریم و 5 سال از آن مراقبت کنیم ولی ذینفعان اصلی افرادی در منطقه هستند که ادامه زندگی و تبدیل شدن آن منطقه به جنگل وابسته به رفتار آنها است. بنابراین هدف اصلی ما ایجاد زندگی بهتر و پایدارتر و مرتبط‌تر با جنگل است.
مردم توانمند شده که در صلح با طبیعت و جنگل زندگی می‌کنند و معیشت خود را در چیزهای دیگری غیر از بریدن چوب تعریف کنند. دومین خروجی تربیت بیش از 1000 جنگلبان جوان برای محافظت از جنگلها است که امیدواریم به خوبی محقق شود.
