مردم لیشک، کوچ‌نشینانی هستند که در جنگل‌های هیرکانی زندگی می‌کردند. این افراد همزمان با تصویب طرحی موسوم به «خروج دام از جنگل» از مراتع جنگلی بیرون رانده شدند و در حواشی جنگل ساکن شدند. این موضوع در شرایطی است که کماکان، زندگی و معیشت آن‌ها وابسته به جنگل است.

بانی‌جنگل با علم به این موضوع، الگوی کار خود را براساس مدیریت پایدار جنگل قرار داده است. هدف از این کار، حفظ منافع تمامی ذینفعان اکوسیستم جنگلی است. بانی‌جنگل در تعریف پروژه علاوه بر احیا و حفظ اکوسیستم جنگلی، همه ذینفعان اعم از ساکنان جنگل و حتی جامعه محلی که در حاشیه جنگل زندگی می‌کنند را در نظر گرفته و آنها را جزیی از اکوسیستم می‌داند. همچنین معتقد است این روش علاوه بر حفظ جنگل، روشهایی برای استفاده پایدار از جنگل و منابع آن را به جامعه محلی می‌آموزد.

تجربه‌های ایجاد شده در زمینه مدیریت پایدار جنگل، حتی با وجود کارشناسان مطلع نشان می‌دهد بخشی از حلقه مفقوده این قبیل ناکامی‌ها در عدم حل شدن تعارضات با مردم محلی حاشیه جنگل است. رویکرد ما در بانی جنگل علاوه بر احیای اکوسیستم، همواره توجه به رفع تعارضات و جلب اعتماد عمومی روستاییان و کمک به رفع این موارد بوده و در آینده نیز بیش از پیش این روند را در پیش می‌گیریم. معتقدیم این موضوع بخش حل نشده و مهمی از حفاظت جنگل‌ها محسوب می‌شود.

آغاز فعالیت در لیشک نیازمند حضور یارانی بود که با منطقه، زبان و باورهای مردم آشنا باشند. علاوه بر همراهی این دوستان، از دانش و تجربه کارشناسان حوزه جنگل منابع طبیعی استان نیز بهره بردیم. معاونت و ریاست بخش جنگلداری، مدیرکل، بخش حقوقی، یگان حفاظت و… از جمله همراهانی بودند که هنوز هم دوشادوش ما به مرتفع کردن امور می‌پردازند.

معرفی بانی‌جنگل به عنوان همراهی در کنار مردم روستا و نه مقابل آنها، پس از جلسه‌های متعدد با مردم محلی صورت گرفت. پس از آن موفق به جلب اعتماد شدیم و مردم روستا در تمامی مراحل نهالکاری مشارکت کردند.

ایجاد جنگل انبوه با مفهوم واقعی، نیازمند حضور همه گونه‌های گیاهی منطقه است. بعضی گونه‌های کمیاب مانند شمشاد هیرکانی نیازمند مراقبت بیشتر بودند و با حصارکشی و ممانعت از ورود دام به منطقه و نیز اختصاص نقاطی برای رویش و جوانه­زنی بذرهای خودرو به رشد نهال‌های بومی منطقه کمک کردیم.

همزمان با حصارکشی منطقه، علاوه بر نهالها و بذرهای تازه جوانه‌زده، امکان رویش و رشد گیاهان علفی و دارویی مهیا شد. با ثبت گونه‌های گیاهی متوجه رویش گونه علفی بسیار کمیاب و در خطر انقراض سنبل وحشی شدیم و شناسایی دیگر موارد همچنان ادامه دارد.

همچنین با حضور کارشناس تنوع زیستی اقدام به ثبت و شناسایی حیات‌وحش منطقه کردیم. از دیگر نتایج حصارکشی، ایجاد شرایط برای حضور بیشتر جانوران از جمله روباه‌ها و سنجابک­ها بود. پیش‌بینی ما این است که با شناسایی و مقایسه گونه‌های جانوری و گیاهی، در سال پنجم پروژه تغییراتی در جمعیت و تنوع آنها داشته باشیم.

عملکرد دو سال ابتدایی پروژه بانی جنگل:

• حصارکشی محدوده پروژه در بخش اول
• جذب نیروی انسانی از مردم محلی برای دوره‌های کاشت در مرحله اول و دوم
• گفت‌وگو و ایجاد ارتباط با جامعه محلی و جلب مشارکت و حمایت مردم
• ایجاد مشارکت مردمی و پذیرش سرپرستی نهال توسط حدود 9389 نفر
• ایجاد اعتماد و جلب مشارکت مشترکان حقوقی و اجرای مسئولیت اجتماعی شرکتی توسط 5 شرکت
• جذب دو نفر به عنوان قرق‌بان پروژه و استخدام آن‌ها از جوانان روستا
• پیگیری و دریافت لباس قرق‌بانی و اهدای لباس در طی مراسم
• دعوت از آقای ماهان مه‌رو، کارشناس حیات‌وحش و برگزاری برنامه میدانی آشنایی با حیات‌وحش لیشک با مشارکت گروهی از زبان‌آموزان در منطقه لیشک
• حضور گروه نقاشی «آرون» برای طراحی در طبیعت لیشک
• دعوت از آقای علی مقصودی، کارشناس و متخصص اطفای حریق و برگزاری دوره مقدماتی اطفای حریق
• دعوت از اعضای شورا و دهیاری روستا از تیم سبزکاران پس از آتش سوزی منطقه که ضمن همدلی، مشارکت و همراهی خود را برای احیای دوباره منطقه اعلام کردند
• جمع‌آوری بذر نهال جنگلی و دعوت از آقای رجب‌پور، برگزاری جلسه آموزشی برای زنان روستا و آموزش راه‌های کسب درآمد از کاشت بذر نهال جنگلی
• شناسایی و ثبت گونه‌های حیات‌وحش منطقه توسط آقای ماهان مه‌رو، کارشناس این حوزه
• حضور نماینده سفیر هلند و کاشت نهال به مناسبت روز درختکاری

فعالیت‌های پیش روی پروژه:

• ترمیم بخش محصور شده در دو سال ابتدایی و تأمین پایه چوبی برای حصارکشی 48 هکتار باقیمانده
• رایزنی برای جلب مشارکت حقوقی و حقیقی برای تأمین هزینه‌های پیش‌روی پروژه
• برنامه‌ریزی و اجرای طرحهای توان‌افزایی جامعه محلی، ادامه برگزاری جلسات و دوره‌های آموزشی مردم محلی به ویژه زنان و کمک به ایجاد اشتغال پایدار در منطقه (دوره آموزشی کاشت بذر و ایجاد نهالستان، فروش محصولات محلی با بهره‌گیری از روش‌های نوین بازاریابی و مدیریت فروش و بسته‌بندی، توسعه گردشگری پایدار در منطقه از جمله برنامه‌های پیش‌بینی شده است.)
• برنامه‌ریزی برای تربیت جنگلبانان جوان
• برگزاری نشست خبری و ارائه و انتشار گزارش پروژه به منظور شفاف‌سازی و اعلام عمومی روند پروژه
• شناسایی و ثبت گونه‌های حیات‌وحش و گونه‌های گیاهی منطقه لیشک و سند کتاب
• سند کتاب آموخته‌های پروژه و مستندسازی آن
• ارائه پروژه به عنوان یک مدل کارآمد و آزمایش‌شده و رایزنی برای اجرای این مدل در دیگر نواحی رویشی کشور
• تلاش در جهت تغییر نگرش مدیران نسبت به اهمیت الگوی مدیریت پایدار و اجرای درست آن، جلب مشارکت مردم محلی

در طی 16 ماهی که از پروژه بانی جنگل گذشته است. سبزکاران در این مدت با چالش‌های گوناگون مواجه بوده و نیز موفقیت‌هایی کسب کرده است.

چالش‌های پروژه بانی جنگل:

• از چالش‌های پروژه می‌توان به انعقاد تفاهم‌نامه با اداره کل منابع طبیعی گیلان اشاره کرد. بر اساس بند ب ماده 29، سازمان‌های مردم‌نهاد امکان مشارکت در پروژه‌های جنگل‌کاری را دارند. هدف ما، اجرای پروژه با مشارکت مردمی بدون دریافت وجه از منابع طبیعی بود و به طور طبیعی باید بدون نیاز به شرکت در مناقصه و بنا بر طرح ارسالی اجرا می‌شد. البته این مسیر برای منابع طبیعی ناشناخته بود و هست. بعد از 21 ماه تلاشهای ما به ثمر نشست و در آذر ماه 1399 پروژه به امضا رسید. البته ابلاغ به شهرستان مربوطه و تحویل زمین تا بهمن ماه همان سال به طول انجامید.
• قوانین دست و پاگیر و عدم حمایت به موقع و مناسب منابع طبیعی جهت تأمین پایه چوبی و طولانی شدن پروسه حفاظت و نهالکاری در سال اول و دوم پروژه سبب افزایش هزینه­های پروژه مانند پایه های چوبی و… شد.
• یکی از تفاوت‎های بانی‌جنگل با دیگر پروژه‌های نهالکاری، کاشت نهال‌ها به صورت زیگ‌زاگ و درهم است. به دلیل اینکه مسیر طبیعی آن‌ها در طبیعت براساس شرایط محیطی حفظ شود. این موضوع برخلاف روش‌های مصوب در دستورالعمل‌های سازمان جنگل‌ها است که تأکید بر کاشت ردیفی نهال‌ها دارد.
• فرصت بسیار کوتاه پروسه نهال‌کاری پس از انعقاد تفاهم‌نامه که سبب ناهماهنگی در پروسه کاشت و فشار در تأمین هزینه‌های پروژه در این مدت شد.
• اعتمادسازی جامعه محلی و کمک به حل تعارضات با منابع طبیعی، پروسه‌ای زمان‌بر است. تلاش کردیم اعتماد اولیه ایجاد شده و مردم محلی با پروژه همراه شوند.
• آتش‌سوزی آذرماه 1400 سبب از دست رفتن درصدی از نهال‌های کاشته شده و نیز آسیب به حصارها شد. در نتیجه مجبور به واکاری و ترمیم حصارها شدیم که هزینه زیادی به پروژه تحمیل کرد.
• معرفی پروژه در سطح گسترده‌تر برای جلب مشارکت حداکثری

موفقیت‌های پروژه:

• تیم متعهد و همراه در پروژه شامل داوطلبان داخل و خارج از سبزکاران
• تأمین هزینه‌های پروژه با بهره‌گیری از مشارکت مردمی در سایت و پذیرفتن مالکیت معنوی نهال‌ها
• همراهی شرکت‌هایی چون «تیاور»، «دیجی‌کالا»، «چرم درسا» و «پیام‌گرادن تهران» در راستای مسئولیت اجتماعی شرکتی
• انتخاب دو نفر از جوانان روستا به عنوان قرق‌بان و حافظ منطقه به صورت کارمند در پروژه
• کاشت 48000 نهال بومی در منطقه جنگلی لیشک با همکاری مردم روستا و ایجاد شغل در یک دوره 6 ماهه برای بیش از ده نفر از مردم روستا (26000 نهال در سال اول پروژه کاشته شد که پس از آتش سوزی و آسیب به نهالها کاشت 22000 نهال در سال دوم به انجام رسید)
• دو زبانه کردن سایت و فراهم کردن شرایط برای مشارکت هموطنان خارج از کشور برای خرید و مالکیت معنوی نهال
• استفاده از روش‌های جدید بازاریابی (اینفلوئنسرمارکتینگ)، گرفتن مشارکت حقیقی توسط صفحه مجازی «امیرپارسا نشاط» که در پیشبرد اهداف مالی پروژه مفید و موثر بود.
• حمایت دو گروه «زنبورستان سام» و سمن «حامیان شمشاد» برای اهدای نهال شمشاد و انجیلی در سال 1399
• جلب کمک داوطلبانه برای نهالکاری و درج نقطه جی‌پی‌اس با حدود 300 ساعت کار داوطلبانه در منطقه توسط اعضای سبزکاران و داوطلبان خارج از موسسه
• جمع­آوری بذر درختان بومی منطقه و نیز دریافت بذر نهال‌های بومی در خطر انقراض و کمیاب مانند بارانک، ممرز و انجیلی از مرکز تحقیقات آمل برای کاشت در نهالستان بومی توسط مردم محلی
• جلب همراهانی برای بهبود مسیر پروژه که یکی از موفقیت‌های ما در پروژه است

شما چگونه از ما حمایت می‌کنید:

ما همچنان در مسیر احیای اکوسیستم ثابت‌قدم هستیم و با امید و به پشتوانه همراهی شما این مسیر را می‌پیماییم.

چند ماه از شروع نهالکاری در سال دوم می‌گذرد و با همراهی شما، همانطور که در صفحه ابتدایی سایت می‌بینید، سرمایه کاشت 22000 نهال تامین شده است.

در صورت ادامه مشارکت شما، می‌توانیم:

• حقوق قرق‌بان و هزینه‌های نیروی انسانی کاشت، علف چینی و حصارکشی را پرداخت کنیم.
• پایه‌های چوبی برای بخش دوم حصارکشی منطقه تهیه کنیم.
• برای جامعه محلی اشتغال ایجاد کنیم.
• مستندسازی منطقه لیشک را با کیفیت بالاتری انجام دهیم.
• نهال‌های بومی در خطر انقراض بارانک، انجیلی و ممرز تهیه و تولید کنیم.

خانواده، دوستان و آشنایان خود را برای پذیرفتن مالکیت معنوی نهال‌ها تشویق کنید و در سرمایه‌گذاری بزرگ و احیای اکوسیستم منطقه جنگلی لیشک با ما همراه شوید.

هر جوانه‌ای به حمایت شما برای ادامه زندگی نیاز دارد. به امید روزی که جنگل لیشک سیاهکل آسمانی امن برای آواز و پرواز قرقاول‌ها و سایر پرندگان، لانه‌ای امن برای سنجابک‌ها، روباه‌ها و شغال‌ها و سایر موجودات باشد و در کنار هم این زیبایی‌ها را به تماشا بنشینیم.

ما تنها نهال نمی‌کاریم، توان جنگل را در احیای خود بالا می بریم و به اکوسیستم کمک می‌کنیم دوباره به روزهای تعادل خود باز‌گردد.

با سپاس

مدیر پروژه بانی جنگل

گوهر یوسف زاده

1401.01.7